Λουδοβίκος

I

(γαλλ. Luis, γερμ. Ludwig). Όνομα τεσσάρων αυτοκρατόρων της Αγίας Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας του Γερμανικού έθνους.

1. Λ. Α’, ο Ευσεβής ή Αγαθός (γερμ. Ludwig der Fromme, γαλλ. Louis le Pieux ή Louis le Debonnaire, Σασενέιγ, Ακουιτανία 778 – Πέτερζαουε, Γερμανία 840). Αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (814-840), καθώς και βασιλιάς της Γαλλίας (814-840) και της Γερμανίας (814-840). Τριτότοκος γιος του Καρλομάγνου και βασιλιάς της Ακουιτανίας (781-840), μετά τον θάνατο των δύο μεγαλύτερων αδελφών, του Καρόλου και του Πεπίνου, έγινε αρχικά συναυτοκράτορας του πατέρα του, ενώ αργότερα τον διαδέχτηκε. Αφοσιωμένος στην Εκκλησία, γενναίος πολεμιστής εναντίον των Αράβων στην Ισπανία, με ακλόνητη πεποίθηση στον ιερό χαρακτήρα της αυτοκρατορίας, υπήρξε άνθρωπος με ορμητικό, αλλά αδύναμο και άστατο χαρακτήρα. Το 817 διένειμε την αυτοκρατορία στους τρεις γιους του, που γεννήθηκαν από τον γάμο του με την Ερμενγάρδη, ευνοώντας τον πρωτότοκο Λοθάριο εις βάρος των άλλων δύο, του Πεπίνου και του Λουδοβίκου του Γερμανικού. Αδιαφόρησε και για τα δικαιώματα επί του ιταλικού θρόνου του ανιψιού του Βερνάρδου, ο οποίος εκθρονίστηκε για χάρη του Λοθαρίου και θανατώθηκε. Μετά τον θάνατο της Ερμενγάρδης, πραγματοποίησε νέο γάμο με την Ιουδίθ της Βαυαρίας και απέκτησε και τέταρτο γιο, τον Κάρολο τον Φαλακρό. Επιθυμώντας να εξασφαλίσει αξιόλογη κληρονομιά στον μικρότερο γιο του, επέβαλε στους άλλους την παραχώρηση, ήδη εκχωρημένων σε αυτούς, εδαφών (829). Επακολούθησε μακροχρόνιος εμφύλιος πόλεμος, στη διάρκεια του οποίου ο Λ. Α’, κατόπιν απαίτησης των γιων του, παραιτήθηκε επίσημα. Το 835 αποκαταστάθηκε ξανά, αλλά με ταπεινωτικούς και επισφαλείς όρους. Πέθανε σε ένα νησάκι του Ρήνου, ενώ ο Λοθάριος και ο Λουδοβίκος ο Γερμανικός είχαν στασιάσει για μία φορά ακόμη.

2. Λ. B’ (825; – 875). Αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (855-877) και βασιλιάς της Ιταλίας (844-875). Ήταν γιος του Λοθαρίου Α’ και μετά την υπογραφή της συνθήκης του Βερντέν, ο πατέρας του τον αναγόρευσε βασιλιά της Ιταλίας (844) και αργότερα συναυτοκράτορα στη διακυβέρνηση της Αγίας Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (849). Μετά τον θάνατο του πατέρα του, παρακινούμενος από τους πάπες, διεξήγαγε μακροχρόνιο αγώνα για την απελευθέρωση της νότιας Ιταλίας από τους Σαρακηνούς. Κατόρθωσε να απελευθερώσει το Μπρίντιζι και το Μπάρι (871), αλλά αιχμαλωτίστηκε και ταπεινώθηκε από τον πρίγκιπα Αδαλγίσιο του Μπενεβέντο, ο οποίος φοβόταν μήπως χάσει την ανεξαρτησία του.

3. Λ. Γ’, ο Τυφλός (γερμ. Ludwig der Blinde, 882 – 928). Αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (901-905), βασιλιάς της Βουργουνδίας (887-928) και της Ιταλίας (900-905). Ανήκε στη δυναστεία των Καρολιδών (εγγονός του Λουδοβίκου Β’) και κλήθηκε στην Ιταλία από τους αντιπάλους του Βερεγκάριου Α’, ο οποίος αντιμετώπιζε σοβαρές δυσχέρειες εξαιτίας των ουγγρικών επιδρομών. Τελικά, αντιμετωπίζοντας την προδοσία των υποστηρικτών του, που ήθελαν την επιστροφή του Βερεγκάριου στην εξουσία, εγκατέλειψε την Ιταλία, αφού παραιτήθηκε από κάθε νόμιμο δικαίωμα. Όταν επεχείρησε να την ανακαταλάβει, αιχμαλωτίστηκε και τυφλώθηκε με διαταγή του Βερεγκάριου Α’ (905), απ’ όπου απέκτησε και την πρσωνυμία του.

4. Λ. Δ’ ο Βαυαρός (γερμ. Ludwig der Bayer, 1287; – Φίρστενφελντ Μονάχου 1347). Αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (1328-47), βασιλιάς της Γερμανίας (1314-47) και της Ιταλίας (1327-47). Το 1294 διαδέχτηκε στη θέση του δούκα της Βαυαρίας τον πατέρα του, ενώ στη συνέχεια εγκαινίασε μία περίοδο έντονων συγκρούσεων με τον αδελφό του Ροδόλφο, σχετικά με τη διανομή της πατρικής κληρονομιάς. Αντιμετωπίζοντας την εχθρότητα του πάπα Ιωάννη KB’ της Αβινιόν, ο οποίος τον είχε αφορίσει, προσπάθησε να εδραιώσει την εξουσία του στην Ιταλία και να εκμηδενίσει την κυριαρχία του Ροβέρτου της Ανδηγαυίας, ηγέτη των Γουέλφων, στηριζόμενος στη συνδρομή των Γιβελίνων. Μετά την ανάρρησή του στον ιταλικό θρόνο, σε τελετή που πραγματοποιήθηκε στο Μιλάνο (όπου όμως ήρθε σε σύγκρουση με τους Βισκόντι), δέχτηκε το αυτοκρατορικό στέμμα στη Ρώμη (στο Καπιτώλιο) από τον λαό, τον οποίο αντιπροσώπευε ο Σιάρα Κολόνα και οι ηγέτες της πόλης. Το τυπικό που τηρήθηκε στη στέψη του ήταν καινούργιο και στηριζόταν στις αντικληρικές ιδέες του Μαρσίλιο ντα Πάντοβα (1328) ο οποίος πέτυχε και την εκλογή αντιπάπα (του Νικολάου Ε’). Απειλούμενος από τις δυνάμεις του Ροβέρτου της Ανδηγαυίας, ο Λ. Δ’ υποχώρησε αρχικά στην Πίζα και στη συνέχεια στη Γερμανία, όπου πέτυχε να επικυρωθεί από τις δίαιτες της Ρεμς και της Φρανκφούρτης (1338) η αρχή ότι η εκλογή του αυτοκράτορα από τους Γερμανούς ηγεμόνες ήταν από μόνη της απόλυτα ισχυρή και δεν χρειαζόταν παπική έγκριση. Στα τελευταία χρόνια της βασιλείας του η ύπαρξη πολλών αντιπάλων όχι μόνο από τον χώρο των πάπων, αλλά και από τους ηγεμόνες της Γερμανίας, τον οδήγησαν σε παραίτηση.

Ο αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Λουδοβίκος Α’ ο Ευσεβής, σε χειρόγραφο του 9ου αι. (Εθνική Αυστριακή Βιβλιοθήκη, Βιέννη).

II

(Louis). Όνομα δεκαοκτώ βασιλιάδων της Γαλλίας.

1. Λ. Α’. Βλ. λ. Λουδοβίκος. Όνομα τεσσάρων αυτοκρατόρων της Αγίας Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (1.).

2. Λ. B’, ο Τραυλός (Louis le Begue, 846 – 879). Βασιλιάς της Γαλλίας (877-879). Ήταν γιος του Καρόλου Β’ του Φαλακρού. Στις κτήσεις του περιλαμβάνονταν η Ακουιτανία, η Νευστρία, η Βουργουνδία, η Λορένη και η Προβηγκία. Διατήρησε με δυσκολία την εξουσία, εξαιτίας των εμφυλίων πολέμων.

3. Λ. Γ’ (863 – 882). Βασιλιάς της Γαλλίας (879-82). Γιος του Λ. Β’ (βλ. 2.), μοιράστηκε την πατρική κληρονομιά με τον αδελφό του Καρλομάνο, ο οποίος τον διαδέχτηκε. Η βασιλεία του αναλώθηκε σε πολέμους εναντίον των Νορμανδών, αλλά και των ευγενών, οι οποίοι είχαν συσπειρωθεί αμφισβητώντας την εξουσία του.

4. Λ. Δ’, ο Υπερπόντιος (Louis de Οutremer, 921 – 954). Βασιλιάς της Γαλλίας (936-954). Ήταν γιος του Καρόλου του Απλού, μετά τον θάνατο του οποίου η μητέρα του τον φυγάδευσε στην Αγγλία. Τελικά, επέστρεψε στη Γαλλία και αναγνωρίστηκε ως νόμιμος κληρονόμος του πατέρα του, απολαμβάνοντας την υποστήριξη των ευγενών, που επιθυμούσαν τη διατήρηση της δυναστείας των Καρολιδών. Πολέμησε τους Ούγγρους, τους Νορμανδούς, καθώς και τον Γερμανό αυτοκράτορα Όθωνα Α’. Έως το 1951 είχε καταφέρει να θέσει υπό την επικυριαρχία του τη Βουργουνδία και όλη τη δυτική Φραγκία. Στη λήψη όλων των αποφάσεών του επηρεαζόταν από τον θείο του Ούγο τον Μεγάλο, κόμη του Παρισιού και δούκα της Γαλλίας.

5. Λ. Ε’, ο Οκνηρός (Louis le Paresseux, 967 – 987). Βασιλιάς της Γαλλίας (979-986). Ο τελευταίος εκπρόσωπος της δυναστείας των Καρολιδών στη Γαλλία, βασίλευσε κυρίως μαζί με τον πατέρα του Λοθάριο, ενώ άσκησε μόνος του την εξουσία για λίγους μήνες. Επειδή πέθανε χωρίς να αφήσει διαδόχους, οι άρχοντες τοποθέτησαν στη θέση του τον Ούγο Καπέτο, της δυναστείας των Καπετιδών.

6. Λ. ΣΤ’, ο Παχύς (Louis le Gros, 1081 – 1137). Βασιλιάς της Γαλλίας (1108-37). Συνέχισε τον αγώνα που είχε ξεκινήσει ο πατέρας του Φίλιππος Α’ για την επιβολή της μοναρχίας στους μεγάλους φεουδάρχες, στηριζόμενος στην Εκκλησία, στις κοινότητες, καθώς και στην εμπορική αστική τάξη. Παντρεύτηκε την Αδελαΐδα, κόρη του Ουμβέρτου Β’ της Σαβοΐας και, για να επεκτείνει τις κτήσεις του και να αποτρέψει το ενδεχόμενο αγγλονορμανδικής κατοχής της χώρας, πάντρεψε τον γιο του Λουδοβίκο Ζ’ με την Ελεονόρα, διάδοχο του θρόνου της Ακουιτανίας, της Γασκονίας και του Πουατιέ. Διεξήγαγε μακροχρόνιους πολέμους εναντίον του Ερρίκου Α’ της Αγγλίας και του αυτοκράτορα Ερρίκου Ε’, ενώ στο επίπεδο της εσωτερικής πολιτικής του επεδίωξε την αποδυνάμωση των φεουδαρχών με διάφορους τρόπους. Ένας από αυτούς ήταν ο σχεδιασμός μεγάλων αστικών κέντρων και η διάνοιξη νέων δρόμων, έτσι ώστε να καταργηθεί ο φεουδαρχικός έλεγχος και να ισχυροποιηθεί ο έλεγχος της κεντρικής εξουσίας. Από τους συμβούλους του διακρίθηκε ο Σιζέ, ηγούμενος του Σεν Ντενί, συνετός και δραστήριος πολιτικός.

7. Λ. Z’, o Νεότερος (Louis le Jeune, 1120 – 1180). Βασιλιάς της Γαλλίας (1137-80). Γιος του Λ. ΣΤ’ (βλ. 6.), συνέχισε την πολιτική του πατέρα του, καθοδηγούμενος από τον Σιζέ. Αφοσιωμένος στην Εκκλησία, πείστηκε από τον Βερνάρδο του Κλερβό να συμμετάσχει στη Β’ Σταυροφορία (1147-49), η οποία κατέληξε σε αποτυχία. Αργότερα πέτυχε την ακύρωση του γάμου που είχε συνάψει με την Ελεονόρα της Ακουιτανίας, η οποία τελικά παντρεύτηκε τον Ερρίκο Β’ τον Πλανταγενέτη, κόμη της Ανδηγαυίας (Ανζού), δούκα της Νορμανδίας (1152) και μέλλοντα βασιλιά της Αγγλίας (1154). Η προίκα που παραχώρησε στον Ερρίκο αφορούσε τις περιοχές της Ακουιτανίας, της Γασκονίας και του Πουατιέ, καθιστώντας τον με αυτόν τον τρόπο κύριο της μισής και πλέον Γαλλίας. Στη διαμάχη ανάμεσα στον πάπα Αλέξανδρο Β’ και στον Φρειδερίκο Μπαρμπαρόσα (αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας), ο οποίος είχε ανακηρύξει στη θέση του έναν αντίπαπα, υποστήριξε ένθερμα την εξουσία του πρώτου. Στην περίοδο της βασιλείας του το πανεπιστήμιο του Παρισιού γνώρισε μεγάλη ακμή, απασχολώντας διδασκάλους, όπως οι Βερνάρδος του Κλερβό, Aβελάρδος, Πιερ Λομπάρ και Ιωάννης του Σόλσμπερι.

8. Λ. H’, ο Λέων (Louis le Lion, 1187 – 1226). Βασιλιάς της Γαλλίας (1223-26). Γιος του Φιλίππου Β’ Αυγούστου, αντιτάχθηκε, χωρίς αξιόλογες επιτυχίες, στην κυριαρχία των Άγγλων στη Γαλλία. Το 1226, κατόπιν παροτρύνσεως του πάπα Ονόριου Γ’, ξεκίνησε τον πόλεμο εναντίον των αιρετικών (αλβιγηνών) της νότιας Γαλλίας. Οι επιχειρήσεις του στέφθηκαν με επιτυχία, παγιώνοντας ταυτόχρονα την εξουσία του Λ. Η’ σε περιοχές που ελέγχονταν από ανυπότακτους παπικούς ηγεμόνες.

9. Λ. Θ’, ο Άγιος (Saint Louis, 1214 – 1270). Βασιλιάς της Γαλλίας (1226-70). Σε ηλικία 11 ετών διαδέχτηκε τον πατέρα του Λ. Η’ (βλ. 8.) και χάρη στη δραστήρια αντιβασιλεία της μητέρας του Λευκής της Καστίλης (1226-34) ξεκίνησε την ηγεμονία του μέσα σε συνθήκες που ευνοούσαν την απόλυτη επιβολή της μοναρχικής εξουσίας. Αφού κατέστειλε τις πιο επίφοβες φεουδαρχικές εξεγέρσεις και είχε εξαναγκάσει σε υποταγή τη νότια Γαλλία, διατήρησε υπό τον έλεγχό του τα αστικά κέντρα και εξαφάνισε τις αιρέσεις. Η βαθιά αφοσίωσή του στην Εκκλησία συνετέλεσε στην άσκηση πίεσης στον Φρειδερίκο Β’ προκειμένου να απελευθερώσει τους ιεράρχες και τους αντιπροσώπους στη σύνοδο του Λατερανού, που είχαν αιχμαλωτιστεί στα πλαίσια της μάχης του νησιού Τζίλιο (1241). Επιδιώκοντας να εξασθενήσει την ισχύ του μουσουλμανικού παράγοντα, ο Λ. Θ’ οργάνωσε μία νέα Σταυροφορία (1248-50) αλλά συνελήφθη στη Μανσούρα (Αίγυπτος) και μετά την απελευθέρωση του παρέμεινε για πολύ καιρό στους Αγίους Τόπους (1250-54) όπου αγωνίστηκε για την προστασία των χριστιανών. Η επιστροφή του στη Γαλλία σηματοδότησε την έναρξη μιας περιόδου μεταρρυθμίσεων, δικαστικής κυρίως μορφής, εμπνευσμένες από τα διδάγματα της χριστιανικής δικαιοσύνης, της οποίας προσπαθούσε να αποτελεί θαρραλέο πρόμαχο. Στο επίπεδο της εξωτερικής του πολιτικής τακτοποίησε τις σχέσεις με τον Ερρίκο Γ’ της Αγγλίας εξασφαλίζοντας τη Νορμανδία, τη Γουιένη, την Ανδηγαυία και άλλα διαφιλονικούμενα φέουδα (1259), ενώ επέτρεψε στον αδερφό του Κάρολο της Ανδηγαυίας να δεχθεί από τον πάπα το στέμμα της Σικελίας (1256), εμπλέκοντας έτσι τη Γαλλία στα πολυσύνθετα ιταλικά προβλήματα. Το 1270 εκκίνησε μία νέα Σταυροφορία (παρακινούμενος και από τον Κάρολο, που ασκούσε επεκτατική πολιτική στη Μεσόγειο) αλλά πέθανε από πανώλη κοντά στην Τύνιδα. Στη διάρκεια της βασιλείας του το πανεπιστήμιο του Παρισιού

απέκτησε πνευματικές μορφές, όπως ο Αλβέρτος ο Μέγας και ο Άγιος Θωμάς ο Ακινάτης. Παράλληλα, εγκαινιάστηκε μια περίοδος ακμής της γοτθικής τέχνης και ανάπτυξης της γαλλικής λογοτεχνικής γλώσσας. Αναγνωρίστηκε ως υποδειγματικός χριστιανός ηγεμόνας και το 1297 ανακηρύχθηκε άγιος από τη Δυτ. Καθολική Εκκλησία.

10. Λ. Ι’, ο Φίλερις (Louis le Hutin, 1289 – 1316). Βασιλιάς της Γαλλίας (1314-16) και της Ναβάρα (1303-16). Γιος και διάδοχος του Φίλιππου Δ’, κληρονόμησε από τη μητέρα του Ιωάννα το βασίλειο της Ναβάρα (1307). Στο σύντομο διάστημα της βασιλείας του στη Γαλλία, η ουσιαστική άσκηση της εξουσίας από τον θείο του Κάρολο του Βαλουά, έβλαψε τη μοναρχία.

11. Λ. IA’ (Μπουρζ 1423 – Πλεσί-λε-Τουρ 1483). Βασιλιάς της Γαλλίας (1461-83). Ήταν πρωτότοκος γιος του Καρόλου Ζ’, με έξυπνο και φιλόδοξο χαρακτήρα. Έπειτα από πολλά χρόνια ανταρσίας εναντίον του πατέρα του (εξαιτίας της οποίας τον είχε αποκλείσει από τη διαδοχή του θρόνου), όταν τελικά τον διαδέχτηκε ακολούθησε απολυταρχική πολιτική περιστοιχιζόμενος από νέα κοινωνικά στοιχεία, προερχόμενα από την αστική τάξη των πόλεων. Η δραστήρια και αυταρχική πολιτική του, που απέβλεπε στη σταθεροποίηση της βασιλικής εξουσίας και στον περιορισμό της ισχύος και των φιλοδοξιών των μεγάλων φεουδαρχών του βασιλείου, προκάλεσε την άμεση και έντονη αντίδρασή τους. Θέτοντας επικεφαλής των ενεργειών τους τον δούκα της Βρετάνης, Κάρολο τον Τολμηρό –μελλοντικό δούκα της Βουργουνδίας– συγκρότησαν τον λεγόμενο Σύνδεσμο του κοινού συμφέροντος (1464). Μπροστά σε αυτή τη συμμαχία ο Λ. IA’, αν και διέθετε την υποστήριξη και τη στρατιωτική βοήθεια του Φραντσέσκο Σφόρτσα, αναγκάστηκε προς στιγμήν να υποχωρήσει, αλλά ύστερα από λίγο πέτυχε έντεχνα να αποσπάσει από τον Σύνδεσμο τους κυριότερους συμμάχους και να ανακαλέσει, κατά μεγάλο μέρος, τις παραχωρήσεις που είχε κάνει με τις συνθήκες του Κονφλάν και του Σεν-Μορ-ντε-Φοσέ. Ο Κάρολος ο Τολμηρός εξακολούθησε ωστόσο να είναι ένας από τους πιο άκαμπτους αντιπάλους του, γεγονός που εξώθησε τον Λ. IA’ να υποκινήσει εναντίον του τις εξεγέρσεις της Γάνδης και της Λιέγης, ενώ αργότερα (1476) έστρεψε εναντίον του τους Ελβετούς, οι οποίοι, αφού τον νίκησαν, τον σκότωσαν. Ο Λ. ΙΑ’, επωφελούμενος από τον θάνατο του Καρόλου, επεδίωξε να προσαρτήσει στη Γαλλία το δουκάτο της Βουργουνδίας, για το οποίο όμως αναγκάστηκε να συγκρουστεί με τον Μαξιμιλιανό των Αψβούργων, κληρονόμο –ως σύζυγο της κόρης– του Καρόλου του Τολμηρού. Ο Λ. IA’ προσάρτησε το Αρτουά και την Ελεύθερη Κομητεία, προίκα της κόρης του Μαξιμιλιανού και συζύγου του δελφίνου Καρόλου, τη Ρουσιγιόν και τη Σερντάν, καθώς και τις κτήσεις του Ρενέ της Ανδηγαυίας –μετά τον θάνατό του (1480)– δηλαδή της Προβηγκίας, του Μεν και των δουκάτων της Μπαρ και της Ανδηγαυίας. Η προσάρτηση αυτών των περιοχών σήμαινε την εδαφική ενοποίηση της Γαλλίας υπό το σκήπτρο της απόλυτης μοναρχίας.

12. Λ. IB’, ο Πατέρας του λαού (Louis le pere de le gens, Μπλουά 1462 – Παρίσι 1515). Βασιλιάς της Γαλλίας (1498-1515). Ήταν γιος του δούκα Καρόλου της Ορλεάνης και εξάδελφος και διάδοχος του Καρόλου Η’. Σε ηλικία 2 ετών αρραβωνιάστηκε με τη νεογέννητη κόρη του Λουδοβίκου ΙΑ’, Ιωάννα, την οποία, αν και ήταν δύσμορφη, αναγκάστηκε στη συνέχεια να παντρευτεί χωρίς τη θέλησή του. Την περίοδο που ο Κάρολος Η’ ήταν ανήλικος συνωμότησε εναντίον της αντιβασίλισσας Άννας του Μποζέ, γι’ αυτό και φυλακίστηκε (1488-91). Στη συνέχεια συνέδραμε τον Κάρολο στην επιχείρηση της Ιταλίας (1494-95) και τελικά τον διαδέχτηκε στον θρόνο της Γαλλίας, παίρνοντας ως σύζυγο τη χήρα του, Άννα της Βρετάνης. Μεταξύ 1499 και 1500 ο Λ. IB’ κατέλαβε το δουκάτο του Μιλάνου, για το οποίο είχε προβάλει αξιώσεις (ως απόγονος της Βαλεντίνας Βισκόντι), ενώ συνέλαβε τον ίδιο τον δούκα Λουδοβίκο Σφόρτσα. Στη συνέχεια, συμπράττοντας με την Ισπανία, προσπάθησε να επαναλάβει την επιχείρηση του Καρόλου Η’ στο βασίλειο της Νάπολης. Τα σχέδιά του ναυάγησαν όμως αφού ξέσπασε η γαλλοϊσπανική σύγκρουση, στην οποία πολύ γρήγορα αναμείχθηκε ο αυτοκράτορας Μαξιμιλιανός, οι Ελβετοί και ο βασιλιάς της Αγγλίας, με αποτέλεσμα η γαλλική μοναρχία να απολέσει το σύνολο των ιταλικών κτήσεων. Στο εσωτερικό της χώρας ο Λ. ΙΒ’ εφάρμοσε φιλολαϊκή πολιτική, η οποία εκφράστηκε με τη μείωση των φόρων και τη θέσπιση νέων, πιο ελαστικών, νόμων. Ο Λ. IB’ πέθανε χωρίς να αφήσει άρρενα τέκνα και γι’ αυτό τον διαδέχτηκε ο εξάδελφος και γαμπρός του Φραγκίσκος Α’.

13. Λ. ΙΓ’, ο Δίκαιος (Louis le Juste, Φοντενεμπλό 1601 – Σεν-Ζερμέν-αν-Λε 1643). Βασιλιάς της Γαλλίας (1610-43). Γιος του Ερρίκου Δ’ των Βουρβόνων και της Μαρίας των Μεδίκων, διαδέχτηκε τον πατέρα του με αντιβασίλισσα τη μητέρα του. Ο Λ. IΓ’, άνθρωπος αναποφάσιστος και με ασταθή υγεία, βρισκόταν υπό την απόλυτη επιρροή της μητέρας του και του ευνοουμένου της Κοντσίνο Κοντσίνι. Τελικά το 1617, με τη βοήθεια του Καρόλου του Λιίν, φρόντισε να δολοφονηθεί ο Κοντσίνι και αφαίρεσε από τη μητέρα του την εξουσία, την οποία εμπιστεύθηκε στον Λιίν. Τα επόμενα χρόνια η άνοδος στην εξουσία του καρδιναλίου Ρισελιέ, που είχε ήδη διατελέσει υπουργός της Μαρίας των Μεδίκων, επέφερε βελτίωση στις σχέσεις με τη μητέρα του. Η ανάληψη της διεύθυνσης της γαλλικής πολιτικής από τον Ρισελιέ, ο οποίος επανέλαβε τη θαρραλέα και ευρωπαϊκής πνοής πολιτική που είχε εγκαινιάσει ο Φραγκίσκος Α’ και συνέχισε ο Ερρίκος Δ’, σηματοδότησε τον υποβιβασμό της προσωπικότητας του Λ. ΙΓ’. Παρ’ όλα αυτά, μετά τον θάνατο του Ρισελιέ (1642) εκτέλεσε ακόμη και την τελευταία συμβουλή του, καλώντας ως διάδοχό του τον καρδινάλιο Ζιλ Μαζαρίν (Μαζαρίνο).

14. Λ. ΙΔ’, ο Μέγας ή Βασιλιάς Ήλιος (Grand Louis ή Louis le roi de soleil, Σεν-Ζερμέν-αν-Λε 1638 – Βερσαλίες 1715). Βασιλιάς της Γαλλίας (1643-1715). Ήταν γιος του Λ. ΙΓ’ (βλ. 13.) και της Άννας της Αυστριακής. Διαδέχτηκε τον πατέρα του στον θρόνο, υπό την στενή παρακολούθηση της μητέρας του και του καρδιναλίου Μαζαρίν, ο οποίος στην πραγματικότητα ασκούσε την εξουσία, ακόμα και μετά την ενηλικίωση του Λ. ΙΔ’ και παρά την εχθρική στάση της κοινής γνώμης της χώρας. Όταν πέθανε ο Μαζαρίν (1661), ο Λ. ΙΔ’ ανακοίνωσε την απόφασή του να μην προσλαμβάνει πλέον πρωθυπουργούς. Πραγματικά, αν και αξιοποιούσε τις υπηρεσίες ικανών και αφοσιωμένων συνεργατών, όπως ο Κολμπέρ για τα οικονομικά ή ο Λουβουά για τον στρατό, εγκαινίασε την προσωπική εκείνη εξουσία, που έγινε αιτία να χαρακτηριστεί η βασιλεία του με την περίφημη φράση που ο ίδιος είχε πει: «Το κράτος είμαι εγώ» («L’ etat c’est moi»). Στο εσωτερικό της χώρας κατέβαλε κάθε δυνατή προσπάθεια προκειμένου να παγιώσει τη βασιλική απολυταρχία, περιάγοντας οριστικά την παλαιά φεουδαρχική αριστοκρατία στην κατάσταση αυλικών ευγενών και θέτοντας υπό τον έλεγχο βασιλικών επιτρόπων τις επαρχίες που προηγουμένως κυβερνούσαν οι ευγενείς. Με αυτόν τον τρόπο αφαίρεσε κάθε εξουσία από τα δικαστήρια, μη συγκαλώντας ποτέ τις γενικές τάξεις κλπ. Συγχρόνως, ο Κολμπέρ επέσπευσε την οικονομική ανάπτυξη της χώρας προωθώντας αλλαγές στη γεωργία, στη βιομηχανία και ιδιαίτερα στο εμπόριο, όπου του δόθηκε η δυνατότητα να επωφεληθεί από μια αποτελεσματική προστατευτική πολιτική και ένα ισχυρό εμπορικό ναυτικό. Η στάση του Λ. ΙΔ’ απέναντι στην Εκκλησία, όπως και γενικά στις διεθνείς σχέσεις, υπαγορευόταν από μια πολιτική γοήτρου, την οποία συχνά χαρακτήριζαν οξύτατες αντιθέσεις, εξαιτίας της πρόθεσής του να πετύχει μια μερική αυτονομία του γαλλικού κλήρου από τον πάπα (τις λεγόμενες γαλλικανικές ελευθερίες, 1862) και συγχρόνως μια πλήρη υποταγή του κλήρου στη μοναρχία. Υπεράσπισε όμως τον καθολικισμό εναντίον των άλλων θρησκευτικών δογμάτων και γι’ αυτό κατεδίωξε τους ιανσενιστές και κατόπιν τους ησυχαστές και τους ουγενότους, καταργώντας το 1685 το διάταγμα της Ναντ και εξαναγκάζοντας πολλούς να μεταναστεύσουν. Στην εσωτερική πολιτική επίδειξης μεγαλείου –της οποίας οι πιο επιδεικτικές εκδηλώσεις ήταν η οικοδόμηση του θαυμάσιου ανακτόρου των Βερσαλιών, η καταπληκτική συλλογή έργων τέχνης, η συγκρότηση λαμπρότατης Αυλής, όπου συγκεντρώθηκαν οι μεγαλύτεροι καλλιτέχνες και διανοούμενοι του βασιλείου– ανταποκρινόταν μια παρόμοιων τάσεων εξωτερική πολιτική, τολμηρή και αδίστακτη τις περισσότερες φορές. Μετά τις συνθήκες της Βεστφαλίας (1648) και των Πυρηναίων (1659), με τις οποίες ο Μαζαρίν εξασφάλισε για τη Γαλλία την Αλσατία, μέρος της Φλάνδρας και το Αρτουά και μετά τον γάμο του με τη Μαρία Θηρεσία της Ισπανίας, ενέργεια που του άνοιγε τον δρόμο για τη μελλοντική διεκδίκηση της διαδοχής του ισπανικού θρόνου, ο νεαρός βασιλιάς επιδόθηκε σε σειρά πολέμων για την επίτευξη της ευρωπαϊκής ηγεμονίας. Βασικά σημεία αυτής της πορείας ήταν ο λεγόμενος πόλεμος μεταβίβασης δικαιώματος (1667-68) που έληξε με τη συνθήκη του Άαχεν (Εξ-λα-Σαπέλ) και ο πόλεμος κατά των Ηνωμένων Επαρχιών (1672-78) που έληξε με τη συνθήκη της Νιμέγκ. Τα χρόνια που ακολούθησαν ήταν η περίοδος της απόλυτης ισχύος του Λ. ΙΔ’. Η αντίστροφη μέτρηση ξεκίνησε με τη συμμαχία του Άουγκσμπουργκ (Αυγούστας) –την οποία έως έναν βαθμό είχε προκαλέσει η αλαζονική και κυνική συμπεριφορά του Λ. ΙΔ’ (για παράδειγμα, η κατάληψη του Στρασβούργου το 1681, ο βομβαρδισμός της Γένοβας το 1684, η συνεχής πίεση στο δουκάτο της Σαβοΐας κλπ.)– στην οποία προσχώρησαν ο αυτοκράτορας, η Ισπανία, η Ολλανδία, η Σουηδία, το δουκάτο της Σαβοΐας και η Αγγλία. Ο μακροχρόνιος πόλεμος έληξε το 1697 με τη συμβιβαστική συνθήκη του Ράισβαϊκ, ενώ λίγο αργότερα, ο ακόμα πιο μακροχρόνιος πόλεμος της ισπανικής διαδοχής (1700-14), αν και επέτρεψε στον Λ. ΙΔ’ να εγκαταστήσει στον ισπανικό θρόνο τον ανιψιό του Φίλιππο, δούκα της Ανδηγαυίας, που πήρε το όνομα Φίλιππος Ε’, κατέληξε ωστόσο στην καταστροφή της χώρας, που υπέστη στρατιωτικές αποτυχίες και συγκλονίστηκε από εσωτερικές ταραχές και από την παρακμή του εμπορίου και της βιομηχανίας. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Λ. ΙΔ’ τα διήγε μέσα σε ένα κλίμα πίκρας και οικογενειακού πένθους, αφού έχασε τον γιο του. Ύστερα από έναν νεανικό έρωτα για τη Μαρία Μαντσίνι, ο Λ. είχε ευνοούμενες τη δούκισσα Ντε Λα Βαλιέρ, τη μαρκησία Ντε Μοντεσπάν –με την οποία απέκτησε μερικά νόθα παιδιά– και τέλος τη Μαντάμ ντε Μεντενόν, την οποία παντρεύτηκε κρυφά μετά τον θάνατο της βασίλισσας.

15. Λ. ΙΕ’ (Βερσαλίες 1710 – 1774). Βασιλιάς της Γαλλίας (1715-74). Ήταν γιος του δούκα της Βουργουνδίας Λουδοβίκου και της Μαρίας Αδελαΐδας της Σαβοΐας, και ανιψιός του Λ. ΙΔ’ (βλ. 14.), τον οποίο διαδέχτηκε στον θρόνο υπό την κηδεμονία του εξαδέλφου του Φιλίππου, δούκα της Ορλεάνης. Ο τελευταίος κατάφερε να άρει το κλίμα απομονωτισμού της Γαλλίας από την υπόλοιπη Ευρώπη, αλλά επέτρεψε το απερίσκεπτο τραπεζικό πείραμα του Τζον Λο και την επακόλουθη σοβαρή οικονομική κρίση. Αφού κηρύχθηκε ενήλικος σε ηλικία 13 ετών, ο Λ. ΙΕ’ διόρισε πρωθυπουργό τον δούκα Λουδοβίκο Ερρίκο των Βουρβόνων –που είχε συνάψει γάμο με τη Μαρία Λεσίνσκα, θυγατέρα του Στανίσλαου Λεσίνσκι– και έπειτα τον καρδινάλιο Φλερί. Και οι δύο διηύθυναν με αρκετή ανεξαρτησία τη γαλλική πολιτική. Ο Λ. ΙΕ’ αδιάφορος, ελάχιστα ασχολούμενος με τις κρατικές υποθέσεις, απορροφημένος από τις διασκεδάσεις και τους έρωτες, παραχωρούσε μεγάλη ελευθερία στους υπουργούς του, χωρίς όμως να παραιτηθεί από σποραδικές και ορισμένες φορές όχι πολύ επιτυχείς επεμβάσεις. Στις πιέσεις του βασιλιά, των ερωμένων του και της Αυλής οφείλονται οι γαλλικές επεμβάσεις στον πόλεμο της πολωνικής διαδοχής (1733-38), από τον οποίο ωφελήθηκε μόνο η Ισπανία. Ο πόλεμος της αυστριακής διαδοχής (1741-48), καθώς και ο Επταετής πόλεμος (1757-63) υπήρξαν καταστροφικοί για τη Γαλλία, η οποία υπέστη σοβαρές πολιτικές και στρατιωτικές αποτυχίες και έχασε μεγάλο μέρος της αποικιακής της αυτοκρατορίας. Το γόητρο της Γαλλίας και της μοναρχίας εφθάρη επίσης από την αδίστακτη και κυνική ιδιωτική ζωή του Λ. ΙΕ’, ο οποίος δεν είχε μόνο φανερά πολλές ερωμένες –αρκεί να αναφερθούν η Μαγί, η Βεντιμίλε, η Σατορού, η Πομπαντούρ, η Ντι Μπαρί κ.ά.– αλλά επέτρεψε, ειδικά στις δύο τελευταίες, να παρεμβαίνουν αποφασιστικά στις κρατικές υποθέσεις. Όταν πέθανε από ευλογιά –αφήνοντας τη χώρα στο χείλος σοβαρότατης κρίσης, που θα εκτονωνόταν στην περίοδο του διαδόχου του– κρίθηκε απαραίτητο να ταφεί νύχτα, ώστε να αποτραπεί ο κίνδυνος λαϊκών εκδηλώσεων.

16. Λ. ΙΣΤ’ (Βερσαλίες 1754 – Παρίσι 1793). Βασιλιάς της Γαλλίας (1774-92). Γιος του δελφίνου Λουδοβίκου και της Μαρίας Ιωσηφίνας της Σαξονίας, διαδέχτηκε στον θρόνο, μετά τον θάνατο του πατέρα του, τον παππού του Λ. ΙΕ’ (βλ. 15.). Το 1770 παντρεύτηκε τη Μαρία Αντουανέτα της Αυστρίας. Απλός και ευθύς χαρακτήρας, αλλά αδύναμος, παρά τις ελπίδες που δημιούργησε η ανάρρησή του στον θρόνο, απέδειξε σύντομα ότι δεν ήταν σε θέση να εξουδετερώσει τη σοβαρή κρίση που συντάραζε τη Γαλλία και τη μοναρχία. Η αναποφασιστικότητά του, αρχικά στη στάση του έναντι των οπαδών και των αντιπάλων του δούκα του Σουαζέλ και έπειτα έναντι των υπουργών του, Τιργκό και Νεκέρ, η έλλειψη ισχύος που χαρακτήριζε τις σχέσεις του με τη βασίλισσα και τις προνομιούχες τάξεις, οι θρησκευτικοί του ενδοιασμοί και η ανησυχία του μήπως βλάψει τον ανώτατο κλήρο, αποτέλεσαν τους παράγοντες που ώθησαν τη Γαλλία προς την επανάσταση. Η 5η Οκτωβρίου 1789, κατά την οποία ο βασιλιάς σύρθηκε από τις Βερσαλίες στον Κεραμικό με την επιτήρηση του εχθρικού παρισινού πληθυσμού, ήταν και η ημέρα της πραγματικής απογύμνωσής του από τη βασιλική εξουσία. Τον Ιούνιο του 1791 προσπάθησε να διαφύγει, αλλά συνελήφθη στη Βαρέν και παύτηκε από τα καθήκοντά του, στα οποία αποκαταστάθηκε τον Σεπτέμβριο μόνο για να μπορέσει να ορκίσει τη συντακτική συνέλευση. Η εχθρική στάση που τήρησε απέναντι στη νομοθετική συνέλευση οδήγησε στα γεγονότα του Ιουνίου και του Αυγούστου του 1792, μετά την έκβαση των οποίων η βασιλική οικογένεια εγκλείστηκε στη φυλακή του Τέμπλου. Στις 21 Σεπτεμβρίου η συμβατική συνέλευση κήρυξε έκπτωτη τη μοναρχία στη Γαλλία και ανάμεσα στους μήνες Νοέμβριο και Δεκέμβριο επακολούθησε η δίκη και η καταδίκη του Λ. ΙΣΤ’ σε θάνατο. Η στάση του υπήρξε ιδιαίτερα αξιοπρεπής, αν και κλήθηκε –εκτός από τα δικά του λάθη– να επωμιστεί και την ευθύνη των λαθών που είχαν διαπράξει οι προκάτοχοί του.

17. Λ.-Κάρολος ΙΖ’ (Louis Charles, Βερσαλίες 1785 – Παρίσι 1795). Τιτουλάριος βασιλιάς της Γαλλίας (1793-95). Ήταν δευτερότοκος γιος του Λ. ΙΣΤ’ (βλ. 16.) και της Μαρίας Αντουανέτας, καθώς και δελφίνος της Γαλλίας μετά τον θάνατο του πρωτότοκου αδελφού του Λουδοβίκου (1789). Κλείστηκε με την οικογένεια του στη φυλακή του Τέμπλου, μετά τα γεγονότα της 10ης Αυγούστου 1792. Όταν πέθανε ο Λ. ΙΣΤ’, οι βασιλόφρονες τον ανακήρυξαν βασιλιά της Γαλλίας, πέθανε όμως λίγο αργότερα, ίσως στη φυλακή, υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες. Αυτή η εξέλιξη επέτρεψε σε πολλούς τυχοδιώκτες να παρουσιαστούν αργότερα ως Λ. ΙΖ’.

18. Λ. ΙΗ’ (Βερσαλίες 1755 – Παρίσι 1824). Βασιλιάς της Γαλλίας (1814-24). Μικρότερος αδερφός του Λ. ΙΣΤ’ (βλ. 16.) και κόμης της Προβηγκίας, έλαβε τον τίτλο του αντιβασιλιά μετά την εκτέλεση του βασιλιά και τον βασιλικό τίτλο μετά την αναγγελία του θανάτου του δελφίνου Λ. IZ’ (βλ. 17.). Περισσότερο προικισμένος από τον αδελφό του, διέφυγε από τη Γαλλία το 1791, παρότι στο παρελθόν είχε τηρήσει επικριτική στάση απέναντι στην Αυλή. Όταν επέστρεψε στο Παρίσι (1814) μετά την κατάρρευση της ναπολεόντειας αυτοκρατορίας, επιχείρησε να εφαρμόσει μετριοπαθή πολιτική, προσπαθώντας –ακόμα και μετά την παρένθεση των Εκατό Ημερών του Ναπολέοντα, κατά τη διάρκεια των οποίων είχε καταφύγει στη Γάνδη– να συγκρατήσει την πίεση των αντιδραστικών δυνάμεων που είχαν αρχηγό τον κόμη του Αρτουά. Αν και το 1818 πέτυχε να τερματιστεί η συμμαχική επιτήρηση της γαλλικής κυβέρνησης, μετά τη δολοφονία του δούκα του Μπερί (1820) προσέγγισε περισσότερο τις δυνάμεις της αντίδρασης. Επειδή πέθανε άτεκνος, τον διαδέχτηκε ο αδελφός του, κόμης του Αρτουά, με το όνομα Κάρολος Γ’, τον οποίο αργότερα ανέτρεψε η επανάσταση του Ιουλίου του 1830.

Ο Λουδοβίκος Β’ της Ανδηγαυίας, σε έργο ανώνυμου καλλιτέχνη του 15ου αι. (Εθνική Βιβλιοθήκη, Παρίσι).

Ο Λουδοβίκος IZ’, γιος του Λουδοβίκου ΙΣΤ’ και της Μαρίας Αντουανέτας, σε πίνακα του Ζοζέφ-Μαρί Βιεν του Νεότερου (Μουσείο Καρναβαλέ, Παρίσι).

Σπάνια εικόνα του Λουδοβίκου ΙΣΤ’ της Γαλλίας, σε λιθογραφία του 1791, με την τρίχρωμη κονκάρδα στο καπέλο.

Ο βασιλιάς της Γαλλίας Λουδοβίκος ΙΓ’, σε πίνακα του Σ. Βουέ (Μουσείο Βερσαλλιών).

Προσωπογραφία του Λουδοβίκου ΙΔ’, βασιλιά της Γαλλίας, του λεγόμενου «Βασιλιά Ήλιου», έργο του Ιασέντ Ριγκό (Μουσείο του Λούβρου, Παρίσι).

Ο βασιλιάς Λουδοβίκος ΙΑ’ της Γαλλίας.

Ο βασιλιάς της Γαλλίας Λουδοβίκος Ζ’ ο Νεότερος, σε μικρογραφία της εποχής.

Ο βασιλιάς της Γαλλίας Λουδοβίκος Θ’ ο Άγιος, σε μικρογραφία του 14ου αι.

Ο βασιλιάς της Γαλλίας Λουδοβίκος IB’, σε μικρογραφία του 1510 (Εθνική Βιβλιοθήκη, Παρίσι).

III

(Ludwig). Όνομα τεσσάρων βασιλιάδων της Γερμανίας.

1. Λ. Α’. Βλ. λ. Λουδοβίκος. Όνομα τεσσάρων αυτοκρατόρων της Αγίας Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (1.).

2. Λ. Β’, ο Γερμανικός (Ludwig der Deutsche, 804 – 876). Βασιλιάς της Γερμανίας (817-876). Ήταν τριτότοκος γιος του Λ. Α’ του Ευσεβούς. Όταν ανακηρύχθηκε βασιλιάς, διατήρησε το κέντρο του βασιλείου του στη Βαυαρία. Χαρακτηριστικό στοιχείο της ηγεμονίας του υπήρξε η διαφύλαξη της Γερμανίας από τις νορμανδικές επιδρομές, αλλά και η οικονομική δυσπραγία, η οποία τον ώθησε στη σύσταση εθνικών δουκάτων, τα οποία αρχικά εμπιστεύτηκε στους γιους του και στη συνέχεια σε τοπικούς άρχοντες. Συχνά συνωμοτούσε εναντίον του πατέρα του και του αδελφού του Λοθάριου, προκαλώντας τις στάσεις των ετών 830, 832 και 838, και συνάπτοντας ποικίλες συμφωνίες με τον Κάρολο τον Φαλακρό του Στρασβούργου (842). Ο Λ. Β’ δεν κατάφερε να αποτρέψει την ανασύσταση των σλαβικών φύλων της Πολωνίας, της Μοραβίας και της Κροατίας, γεγονός που διευκόλυνε τη σλαβική εισχώρηση έως τη Θουριγκία και την Ίστρια, λίγο πριν την εισβολή των Ούγγρων (865). Η μεγαλύτερη ωστόσο ανεπάρκεια της ηγεμονίας του υπήρξε η αδυναμία του να στρέψει τη Γερμανία προς την πνευματική αναγέννηση που εκδηλώθηκε στη Δύση, εξέλιξη που επεφύλασσε δυσάρεστες συνέπειες για το βασίλειό του. Η τραχύτητα του χαρακτήρα του, εξάλλου, συνετέλεσε στην αποξένωση του κράτους του και προετοίμασε την κατάρρευση της δυναστείας του.

3. Λ. Γ’, ο Νεότερος (Ludwig der Jungere, 822; – 882). Βασιλιάς της Γερμανίας (876-882). Δευτερότοκος γιος του Λ. Β’ (βλ. 2.), παρέλαβε από τον πατέρα του τη Φραγκονία, τη Θουριγκία και τη Σαξονία. Παρ’ όλα αυτά και μέχρι τη στιγμή της διαδοχής, η στάση του απέναντι στον πατέρα του ήταν αντιδραστική. Ο Λ. Γ’ απέσπασε τη Βαυαρία από τον αδελφό του (879) και στη συνέχεια τη δυτική Λοθαριγγία (Λορένη) από τους βασιλείς της Γαλλίας (880), χωρίς όμως να καταφέρει να αποτρέψει και τις βλέψεις των Νορμανδών. Μετά τον θάνατο του Λ. Γ’, τον διαδέχτηκε ο αδελφός του Κάρολος ο Παχύς.

4. Λ. Δ’, ο Παις (Ludwig das Kind, 893 – 911). Βασιλιάς της Γερμανίας και της Λοθαριγγίας (899-911). Ήταν γιος του αυτοκράτορα Αρνόλδου και υπήρξε ο τελευταίος ηγεμόνας της δυναστείας των Καρολιδών στη Γερμανία. Ο Λ. Δ’ δεν κατάφερε να αποτρέψει την εισβολή των Ούγγρων και την επανάσταση των φεουδαρχών, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν διάφορα εθνικά δουκάτα. Σε αποτυχία κατέληξε και η προσπάθειά του να συγκροτήσει παγγερμανικό μέτωπο, προκειμένου να αντιμετωπίσει τους εξ ανατολών εισβολείς.

IV

(Luigi). Όνομα τριών βασιλιάδων της Νάπολης.

1. Λ. Α’ της Ανδηγαυίας (Βενσέν 1339 – Μπισέλιε Απουλίας 1384). Βασιλιάς της Νάπολης (1382-84). Γιος του Ιωάννη Β’, βασιλιά της Γαλλίας, είχε οριστεί από τη βασίλισσα Ιωάννα Α’ ως διάδοχός της στο βασίλειο της Νάπολης. Μετά τον θάνατο της Ιωάννας διεκδίκησε, ανεπιτυχώς, τον θρόνο από τον Κάρολο Γ’ της Ανδηγαυίας-Δυρραχίου (1382-84).

2. Λ. Β’ της Ανδηγαυίας (Τουλούζ 1377 – Ανζέρ 1417). Βασιλιάς της Νάπολης (1384-1417). Ήταν γιος του Λ. Α’ (βλ. 1.), του οποίου τους τίτλους κληρονόμησε. Στέφθηκε βασιλιάς της Νάπολης από τον πάπα Κλήμεντα Ζ’, αν και η Νάπολη διοικείτο εκείνη την περίοδο από τον Λαδίσλαο, γιο του Καρόλου Γ’. Το 1399 ο Λαδίσλαος τον απέπεμψε από τη Νάπολη, ο Λ. Β’ όμως επανέκαμψε (1409) και στέφθηκε για μία φορά ακόμη βασιλιάς από τον αντιπάπα Αλέξανδρο Ε’. Η τελική αναμέτρηση με τον Λαδίσλαο πραγματοποιήθηκε το 1411 και έληξε με νίκη του Λ. Β’. Ο τελευταίος όμως δεν φρόντισε να αξιοποιήσει την υπερίσχυσή του σωστά και επέστρεψε άπραγος στη Γαλλία, αφού ο Λαδίσλαος είχε στο μεταξύ αποκτήσει την υποστήριξη του πάπα.

3. Λ. Γ’ της Ανδηγαυίας (Ανδηγαυία 1403; – Κοσέντσα 1434). Τιτουλάριος βασιλιάς της Νάπολης (1417-34). Γιος του Λ. Β’ (βλ. 2.) και δούκας της Καλαβρίας, αγωνίστηκε ένθερμα εναντίον του Αλφόνσου Ε’ του Αραγονικού, που διεκδικούσε και εκείνος τον θρόνο της Νάπολης. Στα πλαίσια αυτής της διαμάχης η άτεκνη βασίλισσα της Νάπολης Ιωάννα Β’ άλλοτε υποστήριζε τον Λ. Γ’ και άλλοτε τον Αλφόνσο. Η σύγκρουση τερματίστηκε, όταν πέθανε ξαφνικά ο Λ. Γ’, αφήνοντας ως διάδοχό του τον αδελφό του Ρενέ της Ανδηγαυίας.

V

(Lajos). Όνομα δύο βασιλιάδων της Ουγγαρίας.

1. Λ. Α’, ο Μέγας (Lajos Nagy, Βίσεγκραντ 1326 – Τονάβα 1382). Βασιλιάς της Ουγγαρίας (1342-82), της Πολωνίας (1370-82) και της Νάπολης (1348-49). Ήταν γιος του Καρόλου Ροβέρτου της Ανδηγαυίας. Προκειμένου να εκδικηθεί τον φόνο του αδελφού του Ανδρέα, συζύγου της Ιωάννας Α’, εισέβαλε δύο φορές στο βασίλειο της Νάπολης, χωρίς όμως να επιτύχει την παπική αναγνώριση. Στο διάστημα 1356-58 απέσπασε τη Δαλματία από τους Βενετούς, ενώ το 1370, μετά τον θάνατο του θείου του Καζιμίρ, ανήλθε στον θρόνο της Πολωνίας, ενώνοντας στο πρόσωπό του τα στέμματα της Ουγγαρίας και της Πολωνίας. Η ένωση αυτή όμως δεν διήρκεσε μετά τον θάνατό του, εξαιτίας της δυσαρέσκειας των Πολωνών. Σε επίπεδο διακυβέρνησης συγκαλούσε σπάνια τη δίαιτα, προέβη ωστόσο στην παγίωση της κυριαρχίας των ευγενών, κηρύσσοντας τα κτήματά τους αναπαλλοτρίωτα και επικυρώνοντας το χρυσόβουλο, που είχε εκδώσει το 1222 ο Ανδρέας Β’ της Ουγγαρίας.

2. Λ. Β’ (1506 – Μόχατς, Ουγγαρία 1526). Βασιλιάς της Ουγγαρίας και της Βοημίας (1516-26). Γιος του Λαδίσλαου Β’, βασίλευσε υπό την κηδεμονία του μαρκήσιου Γεώργιου του Βρανδεμβούργου. Πολέμησε εναντίον των Τούρκων, από τους οποίους υπέστη μεγάλη ήττα στο Μόχατς (1526), όπου πνίγηκε, ενώ προσπαθούσε να διαφύγει μέσω του ποταμού Δούναβη. Η συγκεκριμένη ήττα σηματοδότησε την κατάτμηση της Ουγγαρίας ανάμεσα στους Οθωμανούς και στους Αψβούργους.

VI

(Λισαβόνα 1838 – Κασκαΐς, Πορτογαλία 1889). Βασιλιάς της Πορτογαλίας (1861-89). Ήταν γιος της Μαρίας Β’ και του πρίγκιπα Φερδινάνδου του Σαξ-Κόμπουργκ-Γκότα. Διαδέχτηκε τον πρωτότοκο αδελφό του Πέτρο Ε’ ως Λ. Α’. Όταν παραιτήθηκε η Ισαβέλλα Β’ (1868) ο Λ. αρνήθηκε να αποδεχθεί το ισπανικό στέμμα. Επρόκειτο για πολύ μορφωμένο άνθρωπο και θερμό υποστηρικτή των μεταρρυθμίσεων. Καινοτομίες ενδεικτικές της νεωτεριστικής του διάθεσης ήταν η κατάργηση του θεσμού της δουλείας στις αποικίες (1868) και η προσπάθειά του να στερήσει τον κλήρο από την περιουσία του. Αυτή η τελευταία πρόταση προκάλεσε έντονες αντιδράσεις, που οδήγησαν στην ανταρσία του Σαλντάνια (1870). Η βασιλεία του επέφερε σημαντικές βελτιώσεις στην οικονομική κατάσταση της Πορτογαλίας, αφού σημειώθηκε εντυπωσιακή πρόοδος στους τομείς της βιομηχανίας, του εμπορίου και του συγκοινωνιακού δικτύου.

Ο βασιλιάς Λουδοβίκος Α’ της Πορτογαλίας.

VII

(Louis, ; – 1316). Ηγεμόνας της Αχαΐας (;-1316). Νεότερος αδελφός του δούκα της Βουργουνδίας Ούγονα Ε’, χάρη στη μεσολάβηση της γαλλικής Αυλής, παντρεύτηκε τη Ματθίλδη, χήρα του δούκα της Αθήνας Γκι B’ Ντελαρός, οπότε έγινε ηγεμόνας της Αχαΐας, την οποία διοίκησε έως το 1316, κυρίως με επιτρόπους. Κατά το διάστημα της ηγεμονίας του Λ. στην Πελοπόννησο, εμφανίστηκε ο Φερδινάνδος, σύζυγος της Ισαβέλλας, ως διεκδικητής των δικαιωμάτων του πριγκιπάτου της Αχαΐας. Η μάχη της Μανωλιάδας, που διεξήχθη για να επιλυθεί η διαφορά, ανέδειξε νικητή τον Λ., ο οποίος σκότωσε τον μνηστήρα του θρόνου (1316). Λίγες μέρες μετά τη μάχη ο Λ. πέθανε από δηλητηρίαση. Από την εποχή του έχουν σωθεί μερικά νομίσματα, καθώς και η ηγεμονική του σφραγίδα.